Kinderen leren copingstrategieën in de praktijk – door te ervaren, te oefenen en doordat ze begeleiding krijgen bij het omgaan met stressvolle situaties.

Kinderen helpen met coping kan via het volgende stappenplan:

Om veerkrachtig te functioneren tijdens stressvolle gebeurtenissen is het vooral belangrijk dat een kind over voldoende helpende strategieën kan beschikken. Het is daarom belangrijk dat kinderen meer effectieve strategieën ontwikkelen, zodat zij nu, maar ook later in hun leven, een breder palet van copingstrategieën hebben waaruit zij kunnen kiezen.

Als een kind bijvoorbeeld geleerd heeft dat het beter is om conflicten te vermijden, is dat in een onveilige thuissituatie misschien een logische reactie. Maar op school, in vriendschappen of later in werkrelaties, kan dat belemmerend zijn. Door nieuwe, helpende strategieën te leren – zoals gevoelens uiten, hulp vragen of conflicten op een veilige manier aangaan – vergroot een kind zijn handelingsrepertoire.

Daarbij is het niet alleen belangrijk wat een kind doet, maar ook hoe het tot die keuze komt. Inzicht in het eigen inschattingsproces (appraisal) helpt om beter af te stemmen op wat er nodig is. Andere veerkrachtfactoren – zoals emotieregulatie, lichamelijke stressregulatie en zelfeffectiviteit – ondersteunen dit proces.

In veel gevallen zijn deze strategieën voor het kind op dat moment, in die situatie helpend, maar zijn ze dat in andere situaties en op langere termijn niet.

Kinderen die mishandeld of verwaarloosd zijn beschikken vaak over een kleiner aantal en minder effectieve copingstrategieën dan andere kinderen. Vaak hebben deze kinderen onvoldoende begeleiding gehad om helpende copingstrategieën te leren.

Veelvoorkomende copingstrategieën die deze kinderen hebben ontwikkeld zijn:

Allerlei factoren spelen een rol bij dit proces. Je automatische stress-reactie en je emoties bepalen bijvoorbeeld voor een groot deel hoe je de situatie inschat. Appraisal en coping hangen dus sterk samen met andere hulpbronnen die het kind tot zijn beschikking heeft.

Welke strategie een kind kiest om met een situatie om te gaan, hangt af van de betekenis die het aan een gebeurtenis geeft: de appraisal oftewel inschattingsproces. Hoe een kind een situatie inschat, bepaalt welke strategie het inzet. Dit inschattingsproces bestaat uit drie fases, die vaak razendsnel verlopen:

Er zijn verschillende ‘soorten’ copingstrategieën. Strategieën die je kunt inzetten kunnen probleemgericht of emotiegericht zijn. Bij probleemgerichte strategieën gaat het om manieren om actief met de situatie of het probleem om te gaan. Als een kind bijvoorbeeld zijn fietssleutel is verloren is een probleemgerichte strategie om na te denken waar hij vandaag is geweest en op die plekken te gaan zoeken of iemand te vragen om mee te helpen. Emotiegerichte strategieën zijn gericht op het omgaan met de emoties die het gevolg zijn van de situatie. Een kind spreekt zichzelf dan bijvoorbeeld moed in omdat het bang is dat zijn ouders boos worden, verzint een smoesje zodat het niet zijn schuld lijkt of zoekt afleiding door te gaan gamen of chips te eten.

Ook kunnen copingsstrategieën vermijdend of confronterend zijn. Bij vermijdende strategieën zoek je manieren om de situatie of emoties uit de weg te gaan of wacht je af totdat de situatie vanzelf beter wordt, bij confronterende strategieën zoek je actief manieren om ermee om te gaan.

Coping betekent letterlijk: omgaan met stressvolle of moeilijke situaties. Ieder mens doet zijn best om emoties, gedachten en gedragingen die het gevolg zijn van tegenslag of een ingrijpende gebeurtenis onder controle te houden. Je wilt niet overspoeld raken maar zo snel mogelijk weer terug naar ‘normaal’. Hiervoor zet je (bewust) allerlei gedrags-, cognitieve en emotionele strategieën in.

‘Vroeger is er van alles mislukt, maar omdat ik veel sportte, lieve katten en hele fijne vrienden heb, is veel toch wel goed gekomen en heb ik mijn eigen familie gecreëerd.’ (Augeo Jongerentaskforce-lid Daan)